شادکامی گمشده زندگی امروز ما

در دوره خاصی قرار داریم. بحرانهای متعدد ما را احاطه کرده است. کرونا روابط اجتماعی ما را محدود نموده است. وضعیت اقتصادی خوبی نداریم. توان برنامه ریزی برای اینده را نداریم و نمی دانیم چه خواهد شد. در این شرایط چه می توانیم انجام دهیم تا حالمان بهتر باشد و بتوانیم احساس خوشایندی را تجربه کنیم.

ارسطو فیلسوف بزرگ یونانی شادکامی را در خوب بودن، نیکی کردن و زندگی در سایه آن تعریف می کند. از دید او اگر انسانها تلاش کنند تا خوب باشند و به دیگران خوبی کنند حالشان خوب خواهد شد و احساس شادکامی درونی را تجربه خواهند کرد.

مارتین سلیگمن روانشناس معاصر نیز یکی از افرادی است که روی شادکامی کار کرده است. او شادکامی را شناسایی و رشد توانایی ها در بازی، کار و عشق تعریف می کند. او 3 مسیر را برای تجربه شادکامی در نظر می گیرد. یکی افزایش تجربه هیجانات مثبت نسبت به گذشته است او می خواهد با رفتارهایی چون بخشش و قناعت تلاش کنیم میزان تجربه هیجانات مثبت را تقویت کنیم. دومین مسیر را در تجربه گرمی، نشاط و لذت در زمان حال می داند. او معتقد است که اگر ما بتوانیم در لحظه حال زندگی کنیم و لحظات خوبی برای خودمان بسازیم و با گرمی و صمیمیت با اطرافیان ارتباط برقرار کنیم کمک می کند که احساس رضایت بیشتری از زندگی داشته باشیم و شادکامی درونی را تجربه کنیم. مسیر سومی که او تعریف می کند خوش بینی و امید به آینده است. آینده هنوز نیامده و ما نمی دانیم در اینده چه اتفاقاتی خواهد افتاد. ترس و نگرانی بدون اینکه بدانیم چه خواهد شد فقط حال ما را بد خواهد ساخت ولی امید به اینکه در آینده گشایشی در مشکلات ایجاد خواهد شد و وضعیت بهتر خواهد شد و خوش بین بودن به آینده کمک می کند تا حال بهتری را تجربه کنیم و بجای افسردگی و درماندگی، انگیزش بیشتری برای فعالیت و تلاش در خود ایجاد کنیم.

سلیگمن 3 مولفه برای شادکامی در نظر می گیرد. مولفه اول بعد اجتماعی شادکامی است. روابط اجتماعی قوی و مطلوب به ما کمک می کند تا منابع حمایتی قویتری داشته باشیم و در مشکلات همدلی بیشتری تجربه کنیم و حالمان زودتر بهبود یابد.

مولفه دوم بعد هیجانی شادکامی است. تجربه حالتهای خلقی شاد و پایدار به تقویت شادکامی کمک می کند. ما باید به خودمان کمک کنیم تا سریعتر از هیجانات منفی و ناخوشایند عبور کنیم و هیجانات مثبت را جایگزین آن سازیم. تلخی ها و ناراحتیها بخشی از زندگی ما هستند ولی در کنار آنها هیجانات مثبت و شادی را هم تجربه می کنیم. تلاش برای تقویت تجربه هیجانات مثبت کمک می کند شادکامی درونی بیشتری تجربه کنیم. فعالیتهایی که باعث ایجاد حالات هیجانی مثبت می شود باید افزایش یابد.

مولفه سوم بعد شناختی شادکامی است. مثبت اندیشی به ما کمک می کند تا هیجانات منفی را کاهش و هیجانات مثبت را افزایش دهیم. نگاه و تفسیر مثبت به حوادث به تقویت شادکامی درونی ما کمک شایانی خواهد کرد.

در ادبیات فارسی نیز شاعران بزرگ زیادی به موضوع شادکامی توجه نموده اند و اشعار زیادی راجع به امید، دوستی، عشق، سعادت، خوش بینی و شادمانی را در اثار ایشان شاهدیم. خواندن و توجه به محتوای این اشعار می تواند به ما آرامش دهد و حس امید و سرزندگی را در ما تقویت کند.  خیام نیشابوری شاعر بلند آوازه ایرانی می گوید:

برخیز و مخور غم جهان گذران         بنشین و دمی به شادمانی گذران

در طبع جهان اگر وفایی بودی          نوبت به تو خود نیامدی از دگران

در پایان برای اینکه بتوانیم شادکامی درونی خود را افزایش دهیم چند راهکار ارائه می نمایم:

گام اول- برای آنکه بتوانیم شادکامی را تجربه کنیم لازم است به زندگی خود معنا دهیم و برای این سوال که من برای چه زنده هستم و چه مسئولیتی در این دنیا دارم، پاسخی درخور و شایسته بیابیم. کسانی که زندگی خود را بر مبنای معنایی تعریف کرده اند تمام اعمال و رفتار خود را در راستای تحقق این معنا جهت می دهند و از حرکت در این مسیر احساس رضایت می کنند.

گام دوم- همچنین لازم است بدون چشمداشت به دیگران اعم از انسان و حیوان  و طبیعت محبت کنیم. این محبت بدون چشمداشت پیش از دیگران احساس رضایت درونی را در ما شکل خواهد داد.

گام سوم- همدلی با دیگران و منصفانه با ایشان رفتار کردن گام دیگری است که به ما کمک می کند تا حال بهتری را تجربه کنیم. همدلی کمک می کند تا ارتباطات عمیق تر و موثر تری شکل دهیم و منصفانه دیدن رفتار دیگران و قضاوتهای منصفانه داشتن کمک می کند تا هیجانات منفی کمتری را تجربه کنیم.

گام اخر تقویت تاب آوری و صبر بر ناملایمات زندگی است. بخشی از حوادث و اتفاقات در کنترل ماست و بخشی در کنترل ما نیست. عمل درست و آگاهانه در بخشی که تحت کنترل ماست و پذیرش و صبر در بخشی که تحت کنترل ما نیست، کمک می کند تا هیجانات منفی کمتری را تجربه کنیم و احساس بهتری را داشته باشیم. صبر بر ناملایمات زندگی و پذیرش احساسات ناخوشایند بعنوان بخشی از زندگی کمک می کند تا بتوانیم انطباق بهتری با شرایط ایجاد کنیم و حال بهتری را تجربه کنیم

رعایت این موارد به ما کمک خواهد کرد تا شادکامی درونی بیشتری داشته باشیم و احساس بهتری را تجربه کنیم. به امید روزهای بهتر برای همه ما.

دکتر علی شیخ الاسلامی

پزشک و متخصص روانشناسی